Boulevard du Mono

Maandag 19 september 2011.
Voor onze laatste rit naar Lomé kunnen we eindelijk de nieuwe weg naar Lomé gebruiken.
Wanneer we op de Boulevard du Mono (langs de oceaan) rijden, moeten we inhouden voor een vrachtwagen die op de rotonde in panne staat. Ik neem foto’s. Plots een geharrewar en geschreeuw aan de overkant van de rotonde. In een flits zien we een kleinere vrachtwagen dwars over onze kant van de boulevard scheuren. Een seconde later komt hij in een grote stofwolk tot stilstand tegen een wagen, die daar in de berm te koop stond.
Aan het rode licht stonden, zoals steeds, op de middenberm een groep straatventers, en die zijn allemaal weggemaaid. Het is een gruwelijk beeld. Heel even kijk ik rond, het is een slagveld. Er staan veel mensen die het ook gezien hebben. Iedereen is in shock. Ik moet mijn ogen dichtdoen, het is te verschrikkelijk. Ik zie een gele rolstoel omgekanteld liggen. Die heb ik de voorbije weken bijna dagelijks gezien. 
Wezenloos rijden we verder, want we moeten op tijd in de luchthaven zijn. Onderweg zien we één 4X4 ambulance die naar de plaats van het ongeval rijdt. Er zullen er veel meer nodig zijn.








Route: Huit blessés graves dans un accident de circulation sur le Boulevard du Mono
Écrit par Louis-Philippe ETOGNON
Lundi, 19 Septembre 2011 21:55
Un accident de la route s’est produit cette fin d’après-midi, sur la Boulevard du Mono encore
appelé la nationale N°2. Et plus précisément au niveau des feux tricolores de l’ex hôtel de la
Paix. Aux dires des témoins, un conducteur de véhicule de distribution de sachets d’eau de
source familièrement appelée « Pure water » a perdu le contrôle de son volant et est allé
heurter huit (8) vendeurs à la criée sur les abords de ce carrefour. A en croire un témoin qui a
vécu les faits, « le feu rouge marquant l’arrêt obligatoire était bien visible quand ce véhicule de
distribution de « Pure Water » dont le chauffeur a dû perdre le contrôle, a déraillé et ramassé
huit vendeurs ambulants avant d’achever sa folle course en percutant une autre voiture
exposée pour la vente.
Probablement, « s’il ne s’était pas heurté à cette voiture mise en vente, il aurait fait
beaucoup plus de dégâts», a dit un témoin interrogé par MO5-Togo.
Un autre témoin sur les lieux rappelle qu’il y a environ 4 jours, au même endroit, un autre
véhicule (une voiture officielle du Port autonome de Lomé) avait perdu sa trajectoire et s’est
retrouvé dans les sables de la plage.
Les cas de blessures seraient graves à en croire ce témoin.
( www.mo5-togo.com )
1 / 1

The Party (2) : Cathy Plage

Cathy Plage

Enyonam met Ruth - Roete

Cheritta en Donné aan Cathy Plage

Kossi, Enyonam, Ruth, Brigitte en Cheritta

On danse

ça chauffe

Enyonam en Donné (zoon van cousine Brigitte, uitstekend danser!)

Marcel

Benedicte - Eiram en haar papa

Nadat Lazare en Co zjn vertrokken willen Kossi en ik nog naar het strand in Avepozo : Cathy Plage.
Er is ondertussen nog volk opgedaagd thuis : onder andere Sainte-Denise. Maar deze keer is het mijn feestje, en dat wil ik me niet laten afpakken. Ook Enyonam wil ik mee. Die moet normaal nogmaals koken voor alle bezoekers, maar ik wil absoluut dat ze meegaat. Ze heeft al de hele tijd thuisgewacht (5 weken) en ik  pleit dat ze er recht op heeft. Pauline ziet zich echter verplicht om thuis te blijven, en Kossi zal ook straks met oma terug naar Lomé moeten rijden. Een voordeel van een moslimchauffeur is : hij is altijd BOB.

In de bar van Cathy Plage is het weer, net als de vorige keer, lekker feesten. Reggae is blijkbaar de zondagavondmuziek, deze keer ook met een Rasta-DJ.
We hebben naast Enuynam, Ruth en Kossi nog ander volk mee : nichtje Cheritta, cousine Brigitte, haar zoon Donné, Justin, Ayoko en haar man Innocent.
Ayoko en Innocent zijn met hum bromfiets gekomen, de rest zat allemaal in onze Toyota.
De fransman Marcel is er ook opnieuw. Later op de avond ga ik even met hem praten. Hij heeft een zeer zwaar frans accent dat ik amper begrijp. Hij heeft 2 appartementen te huur vlakbij, zeer luxueus, met zwembad en al, en hij vraagt me om reclame te maken in België. Ik krijg zijn telefoonnummer, want ik wil ze wel eens gaan bekijken. Marcel begint me net te vertellen dat hij 15 jaar in de bak gezeten heeft in Frankrijk. Vandaar dat zware accent, denk ik.  Maar op dat moment komt fuifnummer Estelle ons begroeten, en wordt ik geroepen dor Enyonam. Het verhaal van Marcel zal voor een andere keer zijn.  Enyonam was ongerust en wil weten wat die meneer wilde. Kossi is ondertussen met oma naar Lomé aan het rijden, en Enyonam neemt zijn rol van lijfwacht over. Wanneer Estelle zich bij ons voegt om mee te dansen, wordt ze onmiddellijk door Enyonam gecheckt : “tu veux prendre mon mari?”.
Wanneer Kossi terug is van Lomé heft hij goed nieuws : hij heeft de nieuwe weg genomen en die is bijna helemaal af. Nu worden we allemaal een beetje weemoedig. Ik omdat ‘Kool-Katché’ Raabi hier niet is. Enyonam en Kossi omdat onze vakantie voorbij is. Ze wensen allebei vurig dat we volgend jaar terugkomen. Kossi gaat er extra voor bidden, en zowaar tot mijn verbazing bestelt hij een grote Castel Beer en drinkt die zó leeg.
Dan moeten we naar huis, waar de arme Pauline nog altijd met het bezoek bezig is. Er is nu  nog een (voor mij) nieuwe cousin toegekomen. Het is de papa van Benedicte II – Eiram, het meisje dat bij Sainte-Denise woont. Hij maakt houtsculpturen en sleutelhangers voor de verkopers, zoals Ismaël, op de grote markt te Lomé.
Ik ben heel tevreden van deze dag en voel dat de vakantie op passende wijze afgesloten werd.

The Party (1) : Bombazo Beach

De laatste volledige dag in Togo.
Lazare komt met heel zijn familie tot bij ons. We gaan naar Bombazo Beach. Ondertussen zijn er nog famlieleden gearriveerd, onder andere oma Tossou. Zij zullen moeten thuis wachten tot we terug zijn.
Lazare heeft zijn Pauline, hun 4 kinderen : Reine,  Benedicte (de goddelijke), Jonathan en Noah + 1 ‘andere’ dochter, Merveille, en zijn moeder, meegebracht. Heel die bende past net in zijn Toyota RAV4. De deuren kunnen nog net dicht (met drie in de achterruimte).
Op Bombazo Beach is er een promotieactie voor een bier dat ik nog niet geproefd heb : Export’33’. Eén grote betelen, één kleine gratis. En er komt een bandje spelen. Ideaal voor ons feestje. Er is een Koliko-kraam, met gegrilde Akpala (verse makereel). En de muziek van monsieur Bombazo is uitstekend.
De pajotte (afdak van palmtakken) biedt voldoende bescherming tegen de zon, de wind koelt heerlijk af en af en toe gaan we even pootje baden in de oceaan. 
Life.

Operatie Free Raabi mislukt

Zaterdag 17 september. De terugreis is maandag. Deze morgen is zus Georgette Raabi en Ella komen halen, zoals afgesproken.
Plots, rond 9u30 komt Georgette terug bij ons, met Casimir bij zich. ???  Er begint een heel geanimeerd gesprek tussen Georgette, Pauline en Enyonam, waar ik natuurlijk niks van begrijp, maar ik begin het al te snappen.
De oude wil plots dat Raabi terug bij hem komt, en Casimir moet weg.
Voor Georgette is het geen probleem om Casimir op te nemen in plaats van Raabi, maar voor ons is dit een donderslag bij heldere hemel. De werken die aan de gang zijn, zijn die voor niets? Of heeft hij al iemand anders voor die kamer? Ik ben heel verontwaardigd, maar met drie wijzen ze mij er op dat het zíjn kleinkind is, en dat wij (en ik begrijp : ik nog minder) daar niets aan te zeggen hebben.
Dus wordt Raabi terug gehaald van bij Georgette. Raabi weent en is boos.
We gaan met Casimir de spullen ophalen die we bij opa al achtergelaten hadden : een matras en wat kleren.
Casimir geeft onderweg naar papa Tossou zelf te verstaan dat hij graag de kamer wil behouden, om op bezoek te kunnen gaan. Wij waren eerst van plan alles terug af te laten breken, maar we zullen het dus verder laten renoveren. Maar het is Casimir die de sleutel zal krijgen, zo eisen we het van de schrijnwerker. Maar straks zijn wij weg … En de schrijnwerker werkt op het erf van de oude.
Pauline wil dat ik toch ‘Bonjour’ ga zeggen bij onze aankomst. Ik heb op mijn tanden gebeten en gedaan zoals gevraagd, maar ben dan onmiddellijk naar de kamer van Casimir gaan kijken. Ik heb geen zin om ook maar iets méér te zeggen of te aanhoren.
Achteraf horen we dat broer Guy vanuit de USA elk jaar 100.000 fcfa opstuurt (150 €). En die zouden nu wellicht niet meer komen. Raabi had zelfs geen matras om op te slapen. Het is mij duidelijk hoe de vork in de steel zit. Het geld was bestemd voor Raabi, maar die zag daar zéér weinig van. Zelfs wanneer hij ziek was kon r geen medische hulp van af. Bravo opa Tossou, ga nog maar wat meer naar de uw église, het is nodig.  (zondag : de rest heb ik maar geschrapt)
Maar vóór iedereen denkt dat het hier de hele tijd alleen maar ellende is toch nog enkele andere dngen van deze zaterdag. Er gebeurt hier zoals reeds eerder vermeldt, altijd héél veel.
Ik ben met Ismaël, de rasta, gaan praten en heb wat souvenirs gekocht op de markt waar hij ook zijn kraam heeft. Er zijn daar ook veel fetisjen te koop. Dat zijn sculpturen die magische krachten zouden bezitten. Ik vind die meestal niet zo mooi, ze zijn dikwijls besmeurd met je-ne-sais-quoi van de voodoo-rituelen. Niet altijd appetijtelijk voor in je salon.
Het is opnieuw snikheet. Wanneer de zon even op je voet of je  been schijnt, terwijl je in de schaduw zit, voel je je meteen op de barbecue. Terwijl ik met Ismaël zit te praten in de schaduw van zijn kraam, krijg ik plots koude rillingen en kippenvel. Nog een achterkomertje van de koortsaanvallen van donderdag en vrijdag, denk ik.  
We zijn bij nog maar een couturier geweest waar Pauline nog kleren besteld heeft. Die heeft me gevraagd oude electrische naaimachines te zoeken in Europa. Hij heeft een paar oude Bernina’s en is daar zeer tevreden over. Hetgeen nu nieuw te koop is in Togo, en betaalbaar, is Chinees en is nog met een voetpedaal.
Doordat Casimir bij ons is, hebben we de ideale gids om Deborah thuis nog eens op te zoeken. Ze heeft ondertussen nog een zusje, dat net als Ruth bang is van de blanke man.
Tegen ‘s avonds heb ik me neergelegd bij de slechte beslissing van de oude man. Dat oma Therese ook niet tevreden was, is een troost.

Believe en Rafiatou

  

Naaiatelier : zoekt Bernina naaimachines

Naaiatelier

Deborah met haar mama en Pauline

Deborah met haar mama, nieuw zusje  en Pauline

De omleiding : een Titian (over)vol Jago, geëvaporiseerde melk

De omleiding : een Titian (over)vol Jago, geëvaporiseerde melk

Turista

Woensdag heb ik me weer laten vangen.

Er zijn drie mogelijke verdachten.

Ten eerste : een bezoek aan Gustave de broer van de man die de containers verscheept naar Togo. Hij haalde een fles wijn boven. De glazen deden me al wat aarzelen. Zoals steeds waren de glazen gespoeld (met water uit de put) en niet afgedroogd. Altijd gevaarlijk. De Duitse Rosé was trouwens warm, en dus niet echt te genieten.
Ten tweede : onderweg kwamen we een straatventer tegen met druiven. Ik was daar plots zó verlekkerd op. We hebben ze onmiddellijk opgegeten. Niet gewassen !

Ten derde :   terwijl Pauline met Enyonam de grote markt aan het doen was, heb ik met Justin en Kossi een Maquis (bar) opgezocht. Het was ondertussen 17u en ik kreeg wat honger, te meer er een Koliko-kraam (Afrikaanse frieten) net naast onze tafel stond. Daar lustte ik ook wel een brochette bij. Achteraf gezien waren die misschien niet genoeg gebraden. Ze waren nog wat roze.

Een mogelijk vierde verdachte, maar dan slechts voor een deel van de feiten : ‘s avonds ben ik, thuis, in het donker, stomweg in een put gevallen van 1 x 1 x 1 meter.

’s Nachts werd ik wakker van mijn koude voeten. Die heb ik nooit, en zeker hier verwacht je het niet. Ik had 38,8°C. En mocht gelmatig naar van achter.
’s Anderendaags wilde ik een antibioticum gaan halen in Lomé. We hebben van alles mee : Motilium, Imodium, Enterol, Paracetamol. Maar een middel tegen koorts + diarree hebben we niet mee (bvb : Tarivid).
De autoreis is me slecht bevallen. Ik had wel Imodium genomen, dus aan die kant was alles onder controle. Maar éénmaal bij papa Tossou aangekomen, kwam de vulkaan plots tot leven. Dus vlug met een nieuw geneesmiddel terug naar huis. Daarvoor moeten we echter door de beruchte omleiding. Die maakte mijn interne vulkaan opnieuw actief. Helaas kon Kossi niet onmiddellijk halt houden, ondanks mijn zéér duidelijke rooksignalen. Nét te laat kon ik eindelijk het portier opengooien, zodat het grootste gedeelte van de lava toch nog buiten de wagen terecht kwam.
’s Nachts zeer veel koorts : 39,8°C. Ik herinner me niet dat ik ooit zoveel koorts heb gehad.
Vrijdag platte rust. Gelukkig was de koorts dan al weer gedaald tot 37,5°C. Anders moest ik een dokter opzoeken. Van platte rust was alleen het gedeelte plat van toepassing. Pauline had namelijk die vrijdag een tressage (haarinweving) voorzien. Dat betekende : Enyonam, nog een haarweefster, die haar moeder, een paar extra kinderen, naast Roete, een (nieuwe) nicht Brigitte met haar zoon en monsieur Komlan (de buur), die ook altijd zijn woordje komt plaatsen. Als klap op de vuurpijl :Sainte-Denise (alias “Choco-Choco”) die kwam kijken hoe het was met haar ‘beau-frère’, en die steeds boven iedereen uit schijnt te moeten ROEPEN. Heel die kliek, de hele dag vlak aan mijn slaapkamerraam. Er wordt gekookt, gelachen, gekibbeld, geroepen, gegeten, geruzied, …
Zaterdag was ik gelukkig opnieuw in orde.

Deborah

Casimir met zijn tante

Deborah met tante en oma

Tante Mawumenyo's gezicht spreekt boekdelen

Deborah

Raabi, met broer Casimir en zusje Deborah

Aan de poort van opa en oma

De rommel die de kamer vulde

Casimir en tantie Paula. Hij wil reeds een plankje aan de muur bevestigen, maar eerst moet er nog heel wat werk verzet worden. De schrijnwerker, de metser en de schilder moeten nog komen.

Dinsdag 13 september zijn we op het spoor gekomen van ‘onze’ Deborah.
Deborah is het jongste meisje van Pauline oudste, in 2004 overleden broer (même père) Jonathan. Tussen ons (Deb & me) was het liefde op het eerste zicht, in 2007.  Ondertussen verhuisde mama Essi, met Deborah en een broer waar ik me niets van herinner: Casimir, en met achterlating van de wat ziekelijke Raabi.
Bij de oudste zus van Essi hebben we de draad terug kunnen oppikken. Zij beloofde ons met de beide kinderen tot bij opa en oma Tossou te komen. Misschien hebben onze inspanningen voor Raabi er iets mee te maken? Het is een gok. We zijn ondertussen opnieuw 3 dagen met Raabi van dokter naar analyse naar dokter getrokken. Zijn oogleden zijn soms erg gezwollen. en geven hem veel last. Ik dacht drie weken geleden dat dat met de malaria te maken had, maar het is dus nog een ander probleem. We hebben al een hele apotheek aan geneesmiddelen gekocht. Hopelijk helpt het.
In ieder geval heeft grote zus woord gehouden en dezelfde dag is ze op de proppen gekomen met Deborah (8) en Casimir (13), bij opa en oma. Het was drie jaar geleden dat ze daar nog geweest waren.
Het kamertje waar ze toen sliepen, op het erf van opa en oma was huiveringwekkend. Ik kan begrijpen dat ze daar niet gebleven zijn. Erg hard.
Erg.
We hebben nu de originele geboorteakte van Deborah in ons bezit. Van onze vrienden Koffi en Monique hebben we echter ondertussen geleerd dat adoptie in België niet toegestaan wordt wanneer één van de ouders nog leeft. Zelfs wanneer die akkoord gaat. Dus : little hope.
We zijn begonnen met de opruiming, renovatie en opfrissing van de kamer van wjjlen Jonathan, zodat Casimir daar kan verblijven. We vrezen dat hij anders één van de vele kleine boefjes van de grand marché wordt. Raabi verhuist na ons vertrek naar zus Georgette, in Agbata. De kleine Raabi kan onmogelijk nog zorgen voor zijn oude opa (die dat wel eist en die stilaan zwaar hulpbehoevend wordt). Bij Georgette zal Raabi veel beter omringd zijn, met nichtje Ella (die nu bij ons overnacht), Carole en neef Benoit. Casimir is een stuk steviger gebouwd, en zal volgens ons baat hebben van een verblijf bij oud schoolhoofd Tossou. Vandaag (woensdag) heeft hij tegen Pauline gezegd dat hij normaal bij een tante op de grond slaapt, met nog 2 kinderen.
Woensdag is er een schrijnwerker langsgekomen, die het bed, het plafond en de muggenramen zal herstellen. Wij hebben hier nog een muskietennet, dat we nog nooit gebruikt hebben. Bij ons dichtbij de oceaan zitten er veel minder muggen (wel veel vliegen). Te veel wind denk ik.
Vandaag, donderdag, komt de metser, om de vloer terug in orde te brengen. Dan komt er ook nog een schilder.

Ella

Ella is het jongste meisje van schoonzus Georgette.
Dinsdag, na 2 dagen zonder electriciteit, ben ik bij Georgette en haar man mijn laptop even gaan opladen.
Georgette was op dat moment nog op de markt van Agbata. Zij verkoopt daar pindanoten, maïs en zo nog wat. Die markt was weerr een heel nieuwe ervaring. Op zo een markt van een – oneerbiedig, foei – plattelandsstadje maak je weer wat mee. Alles was wel heel vriendelijk. Het draaide al rond 18 u, en dan valt de duisternis (snel). Ik vond het heel frappant dat zodra de duisternis gevallen was, er 2 nog te zien waren : enerzijds de kleine petroleumlichtjes, anderzijds gsm’s die gebruikt werden als mini-zaklampjes. Niet lang na het invallen van de nacht doekte Georgette haar kraam op. Met een pousse-pousse met heel haar handel naar huis, wat toch een heel eind is, in zandwegen. Chapeau.
Ella wou bljkbaar heel graag eens bij ons komen slapen. Maar zonder electriciteit zagen we dat even niet zitten. Ella was prompt heel verdrietig. Dus hebben we beloofd haar de volgende dag te zullen komen halen.
Volgens haar papa heeft ze de hele dag op de uitkijk gestaan, en zodra er een auto in hun straatje aankwam was ze niet meer te houden. Wij hebben die dag opnieuw een dagje Lomé gedaan. Nu beginnen de bezoeken aan alle mensen die iets willen meegeven voor familie in Europa.
Vandaag, woensdag, heb vernomen dat Georgette die nacht om 1 u opgestaan is, om in Anié (200 km van Lomé) met de taxi koopwaar te gaan halen.
Toen wij om 17u terug thuis kwamen, bleek de electriciteit, na 3 dagen, nog steeds net opnieuw aangesloten te zijn. Een kwestie van enkele mensen die hun factuur niet betaald hadden. Deprimerend. Dus trokken we nog even naar een strandbar dichtbij ; Bozambo Beach. De eigenaar had ons de dag ervoor beloofd zijn usb-stick met muziek  te copiëren, want Pauline vond zijn muziek zo goed.
Ik wilde op dat moment al bellen naar Georgette dat we nog zonder stroom zaten, maar tot onze grote opluchting hadden we om 18u30 terug electriciteit. Dus en ik met Kossi direct Ella gaan ophalen. De arme meid had de moed al opgegeven. Vanavond (woensdag) is het de tweede nacht dat ze bij ons blijft slapen.
O ja : dinsdag is ook oma nog even met de taxi afgekomen, en ze heeft besloten ook maar te blijven slapen. Het is hier nochtans niet groot, maar dat is hier nooit een probleem. Ella had het hier aanvankelijk erg koud. Ze wonen op 2 km van ons, maar iets verder van de zee. We hebben ze goed ingeduffeld.

Beachcombing

Zondag ben ik met Kossi, Raabi en Justin een paar stranden in de buurt gaan bezoeken. Het eerste, dichtst bij Kpogan was het strand aan Hotel Novela Star. Er is daar een baai gemaakt met rotsblokken, die de zwaartse golven tegenhouden. De oceaan hier is wel een stuk geweldiger dan de Noordzee bij ons. Maar aan Novela Star is de oceaan wat getemd en is er 's zondags redelijk veel volk op het strand en in zee.

 




Daarna zijn we nog een ander strand in debuurt gaan opzoeken : Cathy Plage, in Avepozo Daar is er op het strand een mooie Afrkaanse bar, op 50 m van de oceaan. Meer moet dat niet zijn. Er was de hele avond Reggae music. We hebben de rest van de avond daar doorgebracht. Er waren nog enkele yovo’s, uit Frankrijk. Maar die hadden het druk met de mooie meisjes. Onze Justin deed ook een poging, maar ik vrees dat hij nog wat groen achter de oren is. Een geslaagd feestje, dat eindigde in het maanlicht op het strand van Cathy Plage.